3. കടകം

 

ലക്ഷണം (പ്രയോഗം) - മൂലം:-

 

അംഗുഷ്ഠാംഗുലി മൂലന്തു സംസ്പൃശേദ്യതിമധ്യമാ ||   

മുദ്രാഭിധാനഹയസ്തസ്തുകടകഖ്യാം വ്രജേത്തദാ |               17

 

ഭാഷ:- മുദ്രാഖ്യമുദ്ര വിടാതെ നടുവിരലിന്റെ അഗ്രം പെരുവിരലിന്‍റെ ഏറ്റവും അടിയിലെ സന്ധിയില്‍  തൊട്ടുപിടിച്ചാല്‍ അതിനു കടകമുദ്ര എന്നു പറയുന്നു.

 

വിനിയോഗം (ഉപയോഗം) - മൂലം:-          

 

വിഷ്ണുകൃഷ്ണോഹലീബാണഃ സ്വർണ്ണം രൂപ്യം നിശാചരീ ||      

 

നിദ്രാ പ്രധാനയോഷിത് ശ്രീ വീണാതാരാസ്രഗുല്പലം |            18

രക്ഷഃ കിരീടം പരിഘം വിശേഷസ്സ്യന്ദനം പുനഃ ||          

 

സഹാർത്ഥൊവിംശതികരാസ്സംയുക്താകടകാഹ്വയാഃ |

കുസുമം ദർപ്പണം നാരീ ഹോമസ്വെദൊല്പവാചകം ||           19

 

ശബ്ദസ്തൂണീരസുരഭീനിർദ്ദിഷ്ടാകടകാഭിധാഃ |

അസംയുക്താനവകരാനാട്യശാസ്ത്രവിശാരദൈഃ ||                20

 

ഭാഷ:- നാരായണൻ (വിഷ്ണു), ശ്രീകൃഷ്ണൻ, ബലഭദ്രർ, ശരം, സ്വർണ്ണം, വെള്ളി, രാക്ഷസി, ഉറക്കം, മുഖ്യസ്ത്രീ (നായിക), ശ്രീഭഗവതി (ലക്ഷ്മീ-ദേവി), വീണ, നക്ഷത്രങ്ങൾ, മാല, ഉല്പലം, രക്ഷസൻ, കിരീടം, [1]ഗദായുധം, വിശേഷം, തേര്, ഒന്നിച്ച് - 20 പദാർത്ഥങ്ങളെ രണ്ടുകൈ-കൊണ്ടും കുസുമം കണ്ണാടി സ്ത്രീ, ഹോമം വിശപ്പ് അല്‍പം, യാതൊന്ന്, ആവനാഴി, സൌരഭ്യം - ഈ 9 പദാർത്ഥങ്ങളെ ഒരു കൈകൊണ്ടും കടക-മുദ്രയിൽ കാണിക്കണം.

 

[1]  (ഇരുമ്പുലക്ക എന്ന് പാഠഭേദം)