12. അര്‍ദ്ധചന്ദ്രം

 

ലക്ഷണം (പ്രയോഗം) - മൂലം:-

 

അംഗുഷ്ഠം തർജ്ജനിഞ്ചാപി വർജ്ജജയിത്വേതരക്രമാൽ ||

ഈഷദാകുഞ്ചിതാ യത്ര സോർദ്ധചന്ദ്രകരസ്മൃതഃ |                55

 

ഭാഷ:- പെരുവിരലും ചൂണ്ടുവിരലും ഒഴിച്ചു, ശേഷമുള്ളവ ക്രമത്താലെ കുറഞ്ഞൊന്നു മടക്കിയാൽ അതിന് അർദ്ധചന്ദ്ര മുദ്ര എന്നു പറയുന്നു.

 

വിനിയോഗം (ഉപയോഗം) - മൂലം:- 

 

യദ്യർത്ഥശ്വകിമർത്ഥശ്ച വൈവശ്യഞ്ച നഭസ്ഥലം ||

ധന്യോ ദൈവം സതിശ്ചാപി തൃണം പുരുഷകുന്തളം |                56

 

സംയുക്താസ്ത്വർദ്ധചന്ദ്രാഖ്യാ ഹസ്താ നവ സമീരിതഃ ||

പ്രസ്ഥാനം മന്ദഹാസശ്ച കിംശബ്ദശ്ചാപി കുത്സനം |               

 

അസംയുക്താർദ്ധചന്ദ്രാഖ്യാശ്ചത്വാരഃ സംസ്മൃതാഃ കരാഃ ||              57

 

ഭാഷ:- എങ്കിൽ, എന്തിന്, പാരവശ്യം, ആകാശപ്രദേശം, സുകൃതി, ദൈവം, ഓർമ്മ, പുല്ല്, പുരുഷന്മാരുടെ തലമുടി - ഈ 9 പദാർത്ഥങ്ങളെ രണ്ടു കൈ കൊണ്ടും; പുറപ്പെടല്‍, മന്ദഹാസം, എന്ത്‌, നിന്ദനം - ഈ 4 പദാർത്ഥങ്ങളെ ഒരു കൈകൊണ്ടും അർദ്ധചന്ദ്രമുദ്രയിൽ കാണിക്കണം.