പ്രബന്ധം

Malayalam

കഥാപാത്രത്തിന്റെ അവസ്ഥാനുസരണം

Kalamandalam Vasu Pisharody Photo by Shaji Mullookkaaran
കലാമർമജ്ഞത എന്നൊക്കെ പറയില്ലേ, അങ്ങനെ കഥകളിസംഗീതത്തിന്റെ മർമജ്ഞത ഹരിദാസിന്റെ പാട്ടിൽ കുറച്ചുകൂടും. ഇപ്പം പുതിയ കുട്ടികളൊക്കെ പാടുമ്പോ, വെറുതേ കുറേ രാഗമാറ്റങ്ങള്, ഇതിന്റെയൊക്കെ അടിസ്ഥാനമെന്താ? അതുവരെ മറ്റുള്ളവര് ഉപയോഗിച്ചിരുന്ന രാഗത്തിനെ വേണ്ടപോലെ ഉപയോഗിക്കാനുള്ള ധൈര്യം പോരായ്ക, അല്ലെങ്കിൽ അതുകൊണ്ടുമാത്രം താൻ വിജയിക്കില്ലെന്ന പരാധീനത. ജൂബ്ബയിട്ടാൽ ഭംഗിയില്ലാന്ന് തോന്നി ടി-ഷർട്ട് വാങ്ങിയിടുകാണ്. ആ ഒരു രീതി വരികാണ്. ഹരിദാസന് അതുണ്ടായിരുന്നില്ല. ഏതാച്ചാൽ അതിൽത്തന്നെ അങ്ങനെ ഉറപ്പിച്ച് ഉണ്ടാക്കുന്ന രീതി. കഥാപാത്രത്തിന്റെ അവസ്ഥ നോക്കി അനവധി പൂർവസൂരികള് ചെയ്ത് സിദ്ധി വരുത്തീട്ടുള്ള രാഗങ്ങളാണ്. അത് പിന്നൊന്ന് മാറ്റിയെടുക്കാൻ വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടാ. ഹരിദാസൻ ചിലത് മാറ്റീട്ടുണ്ട്. ആ സന്താനഗോപാലത്തിലെ ‘കല്യാണാലയേ ചെറ്റും’, അത് ഹരിദാസൻ പാടുമ്പം, ‘ബലേ, അങ്ങനെതന്നെയാ വേണ്ടത്’ എന്നുതോന്നും. ഇങ്ങനെ സമാധാനിപ്പിക്കുന്ന ഒരു പദം. മാറ്റങ്ങൾ അപൂർവമായിട്ടേ ഹരിദാസൻ ചെയ്യാറുള്ളൂ. അല്ലാതെ ഓരോ ദിവസവും ഓരോന്ന്, അങ്ങനില്ല. വേണ്ടാത്തിടത്തൊന്നും മാറ്റില്ല. ഉള്ളതിന്റെ ആ ഊന്നലും മൂർച്ഛയും, പിന്നെയാ കഥാപാത്രത്തിന്റെ അവസ്ഥാനുസരണം.
 
പഠിക്കണകാലത്ത് ഒരു ദിവസം ഹരിദാസിന്റെ അച്ഛൻ കലാമണ്ഡലത്തിൽ വന്നു. അന്ന് ഗംഗാധരേട്ടനില്ല, ഇയാളാ പൊന്നാനി പാടിയിരുന്നേ. ഒരു ‘നീലാംബരി’…എന്നിട്ട് ആശാൻ അദ്ദേഹത്തെ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. ‘മകന്റെ ആ നീലാംബരി കേട്ടില്ലേ?’ ചൊല്ലിയാട്ടത്തിനു പാടുന്നത് കേട്ടിട്ട്. അന്നതു തോന്നണമെങ്കിൽ!

ശ്രുതിയിൽനിന്ന് അണുവിട മാറാതെ

Mavelikkara P Subrahmanyam

എനിക്ക് മറക്കാനാവാത്ത സംഭവം, തുറവൂരമ്പലത്തിൽ ഹരിദാസേട്ടനും ഞാനുമായിട്ട് ഒരു ജുഗൽബന്ദിയുണ്ടായി. അതിന്റെയവസാനം ഇദ്ദേഹം ‘ശിവം ശിവകരം ശാന്തം’ എന്ന് സിന്ധുഭൈരവിയിൽ പാടി. അതേപ്പറ്റി ഒന്നും പറയാനില്ല. ഒരു സംഗീതജ്ഞൻ എന്ന നിലയ്ക്ക് നമ്മുടെ മനസ്സിനകത്ത് കുറേ അവിസ്മരണീയ മുഹൂർത്തങ്ങൾ കാണും. കച്ചേരികളിൽ അങ്ങനെ പലതുമുണ്ട്. അതുപോലെയാണ് ഇദ്ദേഹത്തിന്റെ ആ സിന്ധുഭൈരവി. അനർഘനിമിഷം എന്നൊക്കെ പറയില്ലേ. ആ സിന്ധുഭൈരവിയുടെ സഞ്ചാരങ്ങളൊന്നും പറയാനില്ല. അങ്ങനൊരു സിന്ധുഭൈരവി വളരെ ദുർലഭമായിട്ടേ കേൾക്കാനൊക്കൂ. മഹാന്മാരായിട്ടുള്ള പല ഗായകരും കർണാടക സംഗീതത്തിൽ പാടിക്കേട്ടിട്ടുള്ളതാണ്. അതിൽ ഹരിദാസേട്ടന്റേതായ ഒരു ചാരുത, ഭംഗി എല്ലാം കലർത്തി… അവിടെയാ ഞാൻ പറഞ്ഞത്, കുറച്ച് ആ ഹിന്ദുസ്ഥാനി സംഗീതത്തിന്റെ ഒരിത്. ഭീംസെൻ ജോഷിയുടെയൊക്കെ വലിയൊരാരാധകനാ ഹരിദാസേട്ടൻ. പിന്നിട് കാണുമ്പോളൊക്കെ ഞാനീ സിന്ധുഭൈരവിയുടെ കാര്യം പറയും. അപ്പോ അദ്ദേഹം പറയും: ‘അതൊന്നുമല്ല, സുബ്രഹ്മണ്യം പാടിയ കാപിയാണ് അന്ന് കേമമായത്’. ഞാൻ പറയുന്ന compliments ഒന്നും അങ്ങോട്ട് കേൾക്കില്ല.  കാരണം ആ ഒരു… എന്നെ ഒരു സ്നേഹിതൻ എന്നതിലുപരി ബഹുമാനത്തോടുകൂടി കാണുന്ന ഒരു സ്വഭാവമുണ്ടായിരുന്നു. എനിക്കും അതേ ഭാവമാണ്. ഇഷ്ടമാണ്. ഞങ്ങള് തമാശകളൊക്കെ പറയും. അപ്പളും ആ ഒരു ബഹുമാനം തോന്നാറുണ്ട്. ആരെയും വിമർശിക്കുന്ന സ്വഭാവമില്ല. നല്ലതിനെപ്പറ്റി മാത്രം പറയും. അങ്ങനൊരു രീതിയാ. വളരെ വിശാലമായ ഒരു കാഴ്ചപ്പാട്. നല്ലതു പറഞ്ഞേ ഞാനിതുവരെ കേട്ടിട്ടുള്ളൂ. തന്നേക്കാൾ വളരെ ജൂനിയറയിട്ടുള്ളവരെ കുറിച്ചുപോലും ‘നല്ല വാസനയാ കേട്ടോ’ എന്നൊക്കെ ഒരു compliment പറയാൻ മടിക്കാറില്ല.

ആ പുഴയുടെ വക്കത്തിരുന്ന്…

Venmani Haridas photo by Sandeep from FB Venmani Haridas fans group
ഗുജറാത്തി പദങ്ങളൊക്കെ അതറിഞ്ഞു പാടുക; ഹിന്ദുസ്ഥാനി രാഗങ്ങള് വച്ചിട്ട്…അതിന്റെ മധുരം…എന്താ പറയുക! അക്ഷരം, ച്ചാൽ.. സ്വതേ സൌത്തിന്ത്യൻസ് നോർത്തിന്ത്യൻ ഭാഷയിൽ പാടുമ്പോ ഒരു സുഖക്കുറവുണ്ടാവുമല്ലോ? മൂപ്പരങ്ങനെയല്ല, എല്ലാം എഴുതിയെടുത്ത് ഇരുന്നു പഠിച്ച്, അതെന്താണ് പറയുന്നത്, എന്താണ് പറയേണ്ടത്… ‘ശ്യാമരംഗ് സമീപേ ന ജാവോ മാരെ, ആവോ സഖീ’, ച്ചാൽ ശ്യാമന്റെ അടുത്തേക്ക്, കൃഷ്ണന്റെയടുത്തേക്ക് ഞാൻ പോവില്ല. കറുത്തതിനെയൊന്നും ഞാൻ കാണില്ല, കറുപ്പിനോടു മുഴുവൻ എനിക്കു വെറുപ്പാണ്, പക്ഷെ ഞാൻ ശ്യാമന്റെയടുത്തേക്ക് പോവുകാണ്. ഈ വിരഹനായികമാരുടെ… അതൊക്കെ മൂപ്പരുടെ കേൾക്കണം. അതിന്റെ അനുഭവം പറഞ്ഞാൽ പറ്റില്ല.
 
‘അഷ്ടപദി’ അതൊക്കെ മല്ലികയും ഞാനും കൂടി ധാരാളം ചെയ്തിരുന്നതാണ്. മൂപ്പര് പാടും, ഞങ്ങള് കളിക്കും. എനിക്കിതിന്റെയൊന്നും അർത്ഥമറിയില്ലായിരുന്നു. അതൊക്കെ ദിവസവും ഇരുന്ന് എനിക്കു പറഞ്ഞുതരും.കൃഷ്ണന്റെയവസ്ഥ അങ്ങനെയാണ് രാധയുടെ അവസ്ഥയിങ്ങനെയാണ് എന്നൊക്കെ. ഞാനിവിടുന്ന് വെറും കഥകളി പഠിച്ചു പോയതാണ്. മൂപ്പരാണ് എനിക്കെല്ലാം പറഞ്ഞുതന്ന് ചെയ്യിച്ചിരുന്നത്.

കോതച്ചിറി

Padmasree Gopi Asan with Sivaraman Asan and his wife Bhavani
രണ്ടു പതിറ്റാണ്ടുമുമ്പാണ്. എറണാകുളത്തെ തെക്കൻ ചിറ്റൂർ ശ്രീകൃഷ്ണസ്വാമി ക്ഷേത്രത്തിൽ കളി. ആശാന് ഒടുവിലെ കഥയിലെ വേഷമാണ്: ബാലിവധത്തിലെ മൂത്തതാടി. അമ്പലത്തിനടുത്തുള്ള വിശ്രമമുറിയിൽ ആശാൻ സന്ധ്യക്ക് തലചായ്ച്ചപ്പോൾ ഉറക്കം സുഖമാവട്ടെ എന്നുകരുതി സംഘാടകരിൽ ആരോ പുറത്തുനിന്ന് വാതില് കുറ്റിയിട്ടു. (അകത്ത് ആളില്ലെന്നു തോന്നുകയാൽ ആരും മുട്ടില്ലല്ലോ.)
 
പുറപ്പാട്-മേളപ്പദത്തിനൊടുവിൽ 'വിഹിത പദ്മാവതി' മദ്ധ്യമാവതിയിൽ ക്ഷേത്രമതിലിനുപുറത്തേക്ക് അലയടിച്ചുകേട്ട നേരത്താണ് ഞാൻ കളിക്കെത്തുന്നത്. പത്തിയൂർ ശങ്കരൻകുട്ടിയും നെടുമ്പിള്ളി രാംമോഹനും ഒന്നിനൊന്നു മേലേക്ക്. തുടർന്ന് ചെണ്ടമദ്ദളങ്ങൾ തീർത്ത മേളഗോപുരം.
 
ഒക്കെയൊന്ന് അടങ്ങിയശേഷം അണിയറയിൽ ചെന്നതാണ് വെറുതെ. ഉടുത്തുകെട്ടുവാല് കൂട്ടിയതിനടുത്തിരുന്നിരുന്ന ഭാഗവതര് കലാനിലയം ഉണ്ണികൃഷ്ണൻ ലോഗ്യം ചോദിച്ചു. കൂടിയിരുന്ന കലാമണ്ഡലം ഹൈദരാലി ആളുടെ സുഹൃത്തിന് യുവഭാഗവതരെ പരിചയപ്പെടുത്തി: ഇയളേ അറീല്ല്യേ? പത്തിയൂര് ശങ്കരൻകുട്ടി. എൻറെ മാതിര്യാ പാട്ട്. പക്ഷെ ന്നെക്കാ നന്നായിപ്പാടും." ചൂളി കീഴ്പോട്ടു നോക്കി ശങ്കിടി.
 
ഇങ്ങനെ രസംപിടിച്ച നേരത്താണ് അണിയറക്ക് തൊട്ടുപുറത്തുനിന്ന് ഉറക്കെസ്സംസാരം. ആശാനാണ്. സൗഗന്ധികം ഭീമൻ കദളീവനത്തിലേക്കെന്നപോലെ ഭൂമികുലിക്കിയാണ് വരവ്.... അകത്തുള്ള ഞങ്ങൾ പലരും പകച്ചു.
 
എന്തിനായിരുന്നു മുറിയിൽ എന്നെയിട്ടു പൂട്ടിയത് എന്നതിനായിരുന്നു പോരിനുവിളി. 

നീണ്ടനാളത്തെ ദേശാടനത്താവളങ്ങൾ

Kalamandalam KesavapothuvaL Photo by Ramesh Varma
കഥകളി മാത്രമല്ല, ആശാൻ അടിസ്ഥാനം പയറ്റിത്തന്ന തായമ്പകയും അക്കാലത്തു വലിയ ഹരമായിപ്പടർന്നു. എറണാകുളം വളഞ്ഞമ്പലത്ത് ഉത്സവം വന്നപ്പോൾ കല്ലൂർ രാമൻകുട്ടിമാരാരെ നേരിൽ കേൾക്കാൻ പോയി. അതിനടുത്ത് ഒരു കടയിൽനിന്നായിരുന്നു തലേ കൊല്ലം BSA സൈക്കിൾ വാങ്ങിയതും അങ്ങനെ ആശാൻറെ വീട്ടിലേക്കുള്ള ചെണ്ടപഠനയാത്ര സൗകര്യമായതും. 

സന്ധ്യ കഴിഞ്ഞുള്ള ആ തായമ്പക കഴിയുമ്പോൾ രാത്രിയാവും. ഇരുചക്രമെടുത്തു പുറപ്പെട്ടാൽ മതിയായിരുന്നു; തോന്നിയില്ല. അതല്ലെങ്കിൽ ഇരുകിട മുറുകിയ നേരത്ത്  പോന്നാൽ നന്നായിരുന്നു; അതുമുണ്ടായില്ല. തീരുവോളം നിന്നു, മണി പതിനൊന്നിന് പുറത്തുകടന്നതും അവസാന ബസ്സ് കണ്മുന്നിലൂടെ പോയി. തലയോലപ്പറമ്പ്  KSRTC. 

കൈകാട്ടി, പതിവുപോലെ നിർത്തിയില്ല. ഇനിയത്തെ വണ്ടി പന്ത്രണ്ടേമുക്കാലിന്. ചോറ്റാനിക്കര ഫാസ്റ്റ്. കാത്തില്ല. അഞ്ചാറു കിലോമീറ്റർ നടക്കാൻതന്നെ തീരുമാനിച്ചു. പാതിവഴിക്കപ്പുറം വൈറ്റില കഴിഞ്ഞുള്ള കായലരികത്തെ ഇരുട്ടിൽ നായ്ക്കൾ പിന്നാലെ മുരണ്ടു കുറച്ചുദൂരം കൂടിയതൊഴിച്ചാൽ അപായമില്ലാതെ വീടെത്തി.
 
ഈ കഥ പിന്നീടൊരിക്കൽ പറഞ്ഞത് ആശാൻറെതന്നെ പേരുള്ള വേറെ ചെണ്ടകലാകാരനോടാണ്. കലാമണ്ഡലം കേശവൻ. "ഹ ഹ്ഹാ ഹ്ഹ്ഹാ..." എന്ന് തല മേലോട്ടെറിഞ്ഞു ചിരിച്ചു കേശവേട്ടൻ. "ഒന്നാന്തരം പ്രാന്തെന്നെ വൽസന്.... അല്ല, രാമുട്ട്യേട്ടൻറെ തായമ്പ കേമല്ലാന്നല്ല, ന്നാലും അവസാനത്ത ബസ്സ് ന്ന് പറഞ്ഞാ അയ്നൊരു ഗൗരവം കൊട്ക്കണേയ്..."

ഹസ്തലക്ഷണ ദീപികായാം ദ്വിതീയ പരിച്ഛേദഃ

ഹസ്തലക്ഷണ ദീപികായാം ദ്വിതീയ പരിച്ഛേദഃ
 
സമാന മുദ്രാഃ
 
കുറിപ്പ്: ‘ഒരേ മുദ്രകൊണ്ട്‌ ഒന്നിലധികം പദങ്ങള്‍ കാണിക്കുന്നതിന് സമാനമുദ്ര എന്ന് പേര്‍’ - കഥകളി പ്രവേശിക (പ്രൊഫ്‌. ഗോപിനാഥ പിള്ള). എന്നാല്‍, ‘രണ്ടുകയ്യിലും  ഒരേമുദ്ര പിടിച്ചാല്‍ സമാനമുദ്ര എന്നും പറയാറുണ്ട്‌’. പ്രയോഗപദ്ധതികളില്‍ പല  മുദ്രകളുടെ ഉപയോഗങ്ങളിലും ഇതില്‍  ചേര്‍ത്തിരുക്കുന്നതില്‍നിന്നു വളരെ മാറ്റങ്ങള്‍ ഉണ്ടായിട്ടുണ്ട്.
 
മൂലം:-
 

ഹസ്തലക്ഷണദീപികാ - കടകാമുഖം

24. കടകാമുഖം
 
ലക്ഷണം (പ്രയോഗം) - മൂലം:-
 
മദ്ധ്യമാതർജ്ജനീമദ്ധ്യമംഗുഷ്ഠഃ പ്രവിശേദ്യദിഃ |
ശേഷാസ്സന്നമിതായത്ര സഹസ്തഃ കടകാമുഖഃ ||                      87
 
ഭാഷ:- നടുവിരലിന്റെയും ചൂണ്ടൻ വിരലിന്റെയും നടുവിൽ പെരുവിരൽ ചേർത്ത് മറ്റുള്ള വിരലുകൾ മട ക്കിയാൽ അതിന്ന് കടകാമുഖമുദ്ര എന്ന് പറയുന്നു.
 
കഞ്ചുകഃ കിങ്കരഃ ശൂരോ മല്ലോ ബാണവിമോചനം |
ബന്ധനശ്ച ഷഡേതേ സ്യുഃ സംയുക്താഃ കടകമുഖാഃ ||                 88
 

ഹസ്തലക്ഷണദീപികാ - മുകുളം

23. മുകുളം
 
ലക്ഷണം (പ്രയോഗം) - മൂലം:-
 
പഞ്ചനാമാംഗുലീനാഞ്ച യദ്യഗ്രോമിളിതോഭവേത് |
സുഷ്ഠു യത്ര ച വിജ്ഞേയോ മുകുളാഖ്യകരോ ബുധൈഃ ||            85
 
ഭാഷ:- അഞ്ചുവിരലുകളുടെയും അഗ്രം നല്ലവണ്ണം ചേർത്തു പിടിക്കുന്ന-തിന്  മുകുളമുദ്ര എന്ന് പറയുന്നു.
 
സൃഗാലോവാനരോ മ്ലാനിഃ വിസ്മൃതിർമുകുളാഹ്വയാഃ |
ചത്വാര ഏവ ഹി കരാഃ കഥിതാ നാട്യവേദിഭിഃ ||                       86
 
വിനിയോഗം (ഉപയോഗം) - മൂലം:- 
 

ഹസ്തലക്ഷണദീപികാ - ഊർണനാഭം

22. ഊർണനാഭം
 
ലക്ഷണം (പ്രയോഗം) - മൂലം:-
 
ഊർണനാഭ പദാകാരാഃ പഞ്ചാംഗുല്യശ്ച യത്ര ഹി |
ഊർണ്ണനാഭാഭിധഃ പ്രൊക്തഃ സഹസ്തൊ മുനിപുഗവൈഃ ||             83
 
ഭാഷ:- വിരലുകളെല്ലാം എട്ടുകാലിയുടെ കാലുകൾ പോലെ നിർത്തിയാൽ അതിന്ന് ഊർണ്ണനാഭമുദ്ര എന്ന് പറയുന്നു.
 
വിനിയോഗം (ഉപയോഗം) - മൂലം:- 
 
തുരംഗശ്ച ഫലം വ്യാഘ്രോ നവനീതം ഹിമം ബഹു |
അംഭോജമുർണ്ണനാഭാഖ്യാഹസ്താ സ്സപൈവസംയുതാഃ ||           84
 

ഹസ്തലക്ഷണദീപികാ - അരാളം

21. അരാളം
 
ലക്ഷണം (പ്രയോഗം) - മൂലം:-
 
തർജ്ജനി മദ്ധ്യമാം രേഖാമംഗുഷ്ഠോ യദി സംസ്പശേത് |
 
കുഞ്ചിതോദഞ്ചിതാശ്ചാന്യാ അരാളസ്സകരഃ സ്മൃതഃ ||                  81
 
ഭാഷ:- പെരുവിരൽ ചൂണ്ടുവിരലിന്റെ നടുവിലെ രേഖയിൽ ചേർത്ത് മറ്റുള്ള വിരലുകൾ പൊങ്ങിച്ചു മട ക്കിയാൽ അതിന്ന് അരാളമുദ്ര എന്നു പറയുന്നു.
 
വിനിയോഗം (ഉപയോഗം) - മൂലം:- 
 
മൂഢോ വൃക്ഷശ്ച കീലശ്ച കുഡ്മളശ്ചാങ്കുരഃ കരാഃ |

Pages